O samotności

„Samotność to taka straszna trwoga, ogarnia mnie, przenika mnie…”

(Dżem, List do M)

Samotność we współczesnym świecie

Samotność jest poważnym problemem współczesnej rzeczywistości społecznej. Problem ten w większym lub mniejszym stopniu dotyka wszystkich ludzi. Samotność jest nieprzyjemnym stanem spowodowanym niezadowalającą liczbą i jakością powiązań z ludźmi, któremu często towarzyszy gniew, niezadowolenie z siebie, pesymizm. Prowadzić może do różnorodnych chorób, zaburzeń psychicznych, samobójstw, patologii społecznych.
Samotność jest silnie emocjonalnym przeżyciem, mieszaniną uczuć odrzucenia, braku akceptacji itp.
Większość ludzi utrzymuje swoją samotność w sekrecie przed innymi i przed samym sobą. Wynika to z niepopularności tego zjawiska w współczesnym świecie. Jest ono społecznie niepożądane w epoce sukcesu, szybkiego i pełnego życia. Jak jednak pokazują badania samotność jest powszechnym i trapiącym wielu ludzi problemem. Szczególnie poważnym wśród młodzieży, gdzie staje się powodem alkoholizmu, przestępczości czy zastraszającego wzrostu samobójstw.
Badania wskazują, że czynniki sytuacyjno-środowiskowe (czas, pieniądze, napływające informacje, społeczny status, wsparcie społeczne) łączą się z czynnikami podmiotowymi (zdrowie, energia, wiek, płeć, wykształcenie, samoocena) i wspólnie decydują o poziomie osamotnienia.

Przyczyny samotności.

Wśród przyczyn samotności teorie psychologiczne wymieniają przede wszystkim: wczesne doświadczenia jednostki, wzmocnienia społeczne lub ich brak, normy kulturowe, osobowość, preferencje jednostki, a także cechy sytuacji czy formę kontaktów społecznych.

Ogólnie przyczyny samotności podzielić można na środowiskowe, sytuacyjne i osobowościowe.

Przyczyny środowiskowo-sytuacyjne:

1. Kultura. Samotność zdeterminowana kulturowo, odznacza się odcięciem od świata i osamotnieniem współczesnego człowieka. Według egzystencjalistów samotność to charakterystyczne dla naszej kultury zjawisko, które stało się losem wielu ludzi. Nikt inny nie może odczuwać naszych myśli, uczuć.
2. Brak miłości rodziców. Rolę tego czynnika potwierdzają badania eksperymentalne Spitza polegające na odizolowaniu bardzo młodych zwierząt od matki, w wyniku czego stwierdzono regres w rozwoju wielu mechanizmów osobowości.
3. Nieodpowiednie wychowanie.
   Dziecko uczy się, że jest podziwiane i kochane, ale jest izolowane od otaczającego świata, przez co utwierdza się w swojej wielkości i ważności. Prowadzić to może do tzw. orientacji narcystycznej, która nie jest akceptowana przez otoczenie. Odpowiada ono wrogością i izoluje od siebie osobę narcystyczną.
4. Choroba, starość.
   Na przykład u osób starszych, z niepełnosprawnością fizyczna lub umysłową, które zostały wyeliminowane z życia codziennego w skutek różnych sytuacji rodzinnych, zdrowotnych, społecznych (zawężenie kręgu przyjaciół, zerwanie kontaktów z zakładem pracy, trudności z włączeniem się do nowej społeczności np. klubu seniorów).
5. Warunki mieszkaniowe.
   Budownictwo wielokondygnacyjne w mieście utrudnia realizację stosunków społecznych. Inaczej jest w mniejszych społecznościach, w których łatwiej jest o kontakt osobisty z innymi.

Przyczyny osobowościowe

1. Świadomy wybór.
   Jest charakterystyczny dla tzw. samotności twórczej. Wiąże się z filozoficzną czy religijną refleksją. Jest cechą plemion Ameryki, Afryki i Australii, u których występowała mała potrzeba bycia z innymi ludźmi oraz duża więź z siłami nadprzyrodzonymi.
2. Zewnętrzne zmiany w organizmie.
   Np. uszkodzenia cielesne prowadzące do kalectwa, uszkodzenia narządów percepcji (wzrok, słuch), brak akceptacji ciała, zaburzony obraz siebie (waga, figura, uroda odbiegająca od obowiązujących norm).
3. Specyficzne cechy osobowości:
   Nieśmiałość, zaradność, poczucie własnej wartości, zależność od innych, brak zaufania do innych, brak celów życiowych.

Jak sobie radzić z samotnością?

Ze względu na wpływ wczesnych doświadczeń, bardzo ważne wydaje się budować już w dziecku poczucie przynależności do grupy, więzi – rodzinnych, koleżeńskich. Pokazywanie świata jako miejsca przyjaznego, pełnego pozytywnych doświadczeń oraz wzmacnianie samooceny dziecka.
Istotny jest wpływ rodziców, osób w najbliższym otoczeniu – ich postawa i poglądy odnośnie ludzi i świata.

Ważne jest świadome i aktywne dążenie do kontaktów z innymi. Pozostawanie biernym w sytuacji samotności – tylko pogłębi izolację. Jeśli samotność jest wynikiem lęku przed innymi, nieśmiałości, braku wiary w sukces – pomocna jest strategia małych kroków. „Nie od razu Rzym zbudowano” , niemożliwe jest nagłe poczucie bliskości, przynależności i swobody w kontaktach z innymi. Należy się tego powoli uczyć, stawiając krok za krokiem, nie przejmując się upadkami (jak w przypadku nauki chodzenia – w końcu wszyscy opanowujemy chodzenie, bieganie a nawet taniec). Można zacząć od jednej, bezpiecznej relacji i doświadczać w niej przyjemnych uczuć.
Warto także pamiętać, że samotność jest doświadczeniem nas wszystkich. Mimo – łatwości nawiązywania kontaktów wirtualnie, bardzo wiele osób nie przyznaje się, że tak naprawdę czują się samotne. Nie jest to powód do wstydu. Pierwszym krokiem do poradzenia sobie z samotnością jest przyznanie się przed sobą do tego. Można także skorzystać z pomocy terapeuty, który zapewni wsparcie w pierwszych niepewnych krokach ku uspołecznieniu. Pamiętaj – samotność jest często stanem „wyuczonym” w okresie życia, którego możemy nie pamiętać. Można się jej oduczyć oraz nabyć umiejętność cieszenia się bliskością, przyjaźnią i miłością.